حساسیت متقابل به میزانی که سیگنال خروجی یک سنسور تحت تأثیر عوامل محیطی یا پارامترهای غیر از سیگنال ورودی مورد نظر قرار میگیرد، اشاره دارد. این عوامل میتواند شامل دما، رطوبت، فشار، میدانهای مغناطیسی یا ارتعاشات باشد. حساسیت متقابل میتواند باعث تداخل یا اعوجاج در اندازه گیری سنسور شود که منجر به عدم دقت میشود.
حساسیت متقابل حسگر به پدیده ای اشاره دارد که در آن یک حسگر به محرک های متعدد یا عوامل محیطی پاسخ میدهد، نه فقط به محرکی که برای اندازه گیری آن طراحی شده است. به عبارت دیگر، به پارامتری غیر از پارامتری که برای اندازه گیری آن در نظر گرفته شده است، پاسخ نشان میدهد که منجر به عدم درستی یا خطا در اندازه گیری میشود.
حساسیت متقابل میتواند به دلایل مختلفی از جمله خواص فیزیکی و شیمیایی مواد حسگر، طراحی حسگر و شرایط عملیاتی ایجاد شود.
به عنوان مثال، سنسورها میتوانند به شرایط محیطی مانند دما، رطوبت، فشار یا تداخل الکترومغناطیسی حساس باشند. این عوامل میتوانند بر خروجی سنسور تأثیر بگذارند و حساسیت متقابلی را ایجاد کنند. مثلا، یک سنسور دما ممکن است به تغییرات رطوبت نیز واکنش نشان دهد.
به عنوان مثال دیگر، میتوان به برخی از حسگرهای گاز اشاره کرد، مانند آنهایی که برای تشخیص گازهای خاص مانند مونوکسید کربن (CO) یا دی اکسید نیتروژن (NO2) استفاده میشوند، گاهی اوقات میتوانند به گازهای دیگر موجود در محیط پاسخ دهند. این حساسیت متقابل میتواند منجر به قرائتهای اشتباه شود. مثلا، یک سنسور NO2 ممکن است به ازن (O3) یا دی اکسید گوگرد (SO2) نیز پاسخ دهد.
بررسی میزان اثر حساسیت متقابل (Cross-Sensitivity) سنسور
تولیدکنندگان معمولاً حساسیت متقابل را در طول فرآیند توسعه سنسور ارزیابی و اندازه گیری میکنند. آنها سنسور را در معرض مواد مزاحم یا شرایط محیطی از پیش مشخص شده قرار میدهند و پاسخ آن را اندازه گیری میکنند. با مقایسه خروجی سنسور با اندازهگیری مرجع یا استاندارد کالیبراسیون، میتوانند میزان حساسیت متقاطع را تعیین کنند و تکنیکهای جبران سازی مناسب را به کار ببرند.
تکنیک های کاهش حساسیت متقابل (Cross-Sensitivity) در سنسور
برای کاهش حساسیت متقابل، سازندگان سنسور از تکنیکهای مختلفی مانند کالیبراسیون سنسور، الگوریتمهای پردازش سیگنال و بهبود طراحی سنسور استفاده میکنند.
کالیبراسیون
کالیبراسیون سنسور شامل ایجاد رابطه بین خروجی سنسور و پارامتر هدف در شرایط مختلف است. منحنیها یا الگوریتمهای کالیبراسیون برای جبران اثرات حساسیت متقاطع و بهبود دقت اندازه گیری استفاده می شوند.
پردازش سیگنال
تکنیک های پردازش سیگنال، مانند فیلتر دیجیتال، میتواند به کاهش تاثیر سیگنالهای ناخواسته یا نویز ناشی از حساسیت متقابل کمک کند. روشهای فیلترینگ میتوانند سیگنال مورد نظر را از اجزای نامطلوب جدا کرده و درستی اندازه گیریهای سنسور را افزایش دهند.
ادغام سنسورها
در برخی موارد، ترکیب دادههای چندین سنسور که مکمل یکدیگرند میتواند درستی سنسور را بهبود بخشد و بر محدودیتهای ناشی از حساسیت متقابل غلبه کرد. در این تکنیک، اطلاعات سنسورهای مختلف را برای به دست آوردن اندازهگیری جامعتر و دقیقتر یکپارچه میکنند.
توجه به این نکته مهم است که میزان و اهمیت حساسیت متقابل بسته به نوع سنسور خاص، طراحی و کاربرد متفاوت خواهد بود. بنابراین، درک و محاسبه حساسیت متقابل برای رسیدن به یک اندازه گیری دقیق، درست و قابل اعتماد از سنسور بسیار مهم است.